Trong nhịp sống hiện đại của các đô thị lớn như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh, những tòa nhà chung cư ngày càng trở thành biểu tượng của lối sống năng động, tiện nghi và khép kín. Tuy nhiên, ẩn dưới vẻ ngoài sáng bóng của những khối bê tông ấy là một “dòng chảy âm thầm” mà ít ai để ý – nước thải sinh hoạt đô thị, một vấn đề môi trường đang dần trở nên đáng lo ngại.
Thực trạng đáng báo động
Từ nhiều năm nay, chung cư đã trở thành lựa chọn an cư của hàng triệu gia đình tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng hay Hải Phòng. Thế nhưng, công tác xử lý nước thải tại các tòa nhà chung cư lại chưa được quan tâm đúng mức. Không ít hệ thống xử lý chỉ tồn tại trên bản vẽ, hoặc được lắp đặt mang tính hình thức để hoàn tất thủ tục nghiệm thu, sau đó hoạt động cầm chừng hoặc dừng hẳn.
Hệ quả là nước thải chưa qua xử lý chảy trực tiếp ra hệ thống kênh mương, hồ điều hòa, gây mùi hôi, ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến sức khỏe của hàng chục nghìn cư dân đô thị.
Theo thống kê, trên địa bàn Hà Nội hiện có gần 1.600 tòa chung cư cũ được xây dựng từ những năm 1960–1980. Trong khi đó, kết quả giám sát chất lượng nước thải tại TP. Hồ Chí Minh năm 2024 cho thấy, chỉ khoảng 61,9% chung cư đạt yêu cầu về xử lý nước thải theo quy chuẩn môi trường.
Khoảng cách giữa quy định và thực tế
Trên giấy tờ, khung pháp lý về bảo vệ môi trường trong các dự án nhà ở đô thị khá đầy đủ. Tuy nhiên, khoảng cách giữa quy định và thực tiễn vận hành vẫn còn rất lớn.
Khi lập hồ sơ xin cấp phép xây dựng, hầu hết các dự án đều có thiết kế hệ thống xử lý nước thải đi kèm. Nhưng sau khi công trình đi vào sử dụng, nhiều nơi bỏ qua công tác bảo trì, không thuê nhân sự kỹ thuật chuyên trách hoặc cố tình “tiết giảm chi phí” bằng cách vận hành cầm chừng hay tắt bớt công đoạn xử lý.
Ba mô hình xử lý nước thải tại chung cư
Hiện nay, tại các đô thị lớn, hoạt động xử lý nước thải ở chung cư chủ yếu áp dụng ba mô hình:
-
Trạm xử lý nước thải tập trung tại chỗ (STP):
Hệ thống được đầu tư công nghệ hiện đại, công suất từ vài trăm đến vài nghìn m³/ngày. Về lý thuyết, đây là mô hình tối ưu, nhưng chi phí vận hành cao khiến nhiều nơi chỉ hoạt động khi có đoàn kiểm tra. -
Bể tự hoại ba ngăn:
Phổ biến tại các chung cư cũ hoặc dự án quy mô nhỏ. Hệ thống này chỉ xử lý phần hữu cơ lắng đọng, còn nước thải sau xử lý vẫn chứa hàm lượng ô nhiễm cao khi thải ra môi trường. -
Đấu nối vào hệ thống xử lý tập trung của thành phố:
Đây là phương án lý tưởng về lâu dài, song hiện tại tỷ lệ nước thải đô thị được xử lý mới đạt dưới 20%, khiến giải pháp này chỉ khả thi tại một số khu vực nhất định.
Nguyên nhân cốt lõi
Tình trạng trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân:
-
Hạ tầng thu gom chưa đồng bộ, khiến nhiều chung cư phải tự xử lý nước thải nhưng thiếu năng lực kỹ thuật.
-
Khoảng trống pháp lý trong giai đoạn vận hành: quy chuẩn có nhưng giám sát định kỳ lỏng lẻo; nhiều hệ thống hoạt động hình thức hoặc ngừng hẳn mà không bị phát hiện.
-
Chi phí vận hành cao trong khi phí dịch vụ bị khống chế thấp, dẫn đến việc ban quản trị cắt giảm công đoạn xử lý để tiết kiệm.
-
Thiếu nhân lực chuyên môn, khi vận hành hệ thống thường bị giao cho tổ bảo trì hoặc nhân viên vệ sinh.
-
Trách nhiệm chồng chéo: khi xảy ra sự cố, chủ đầu tư, ban quản trị và đơn vị vận hành thường đùn đẩy trách nhiệm, khiến cư dân là người phải chịu hậu quả cuối cùng.
Giải pháp hướng tới đô thị bền vững
Để giải quyết triệt để vấn đề nước thải chung cư, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ và khả thi:
-
Ưu tiên công nghệ xử lý nhỏ gọn, dễ vận hành, có khả năng tái sử dụng nước sau xử lý cho tưới cây, rửa đường hoặc xả bồn cầu.
-
Thực hiện kiểm định định kỳ, công khai kết quả cho cư dân, giúp nâng cao tính minh bạch và giám sát cộng đồng.
-
Thiết lập quỹ bảo trì riêng cho hệ thống xử lý nước thải, đảm bảo kinh phí duy tu, vận hành.
-
Thuê đơn vị vận hành chuyên nghiệp, có chứng chỉ kỹ thuật về môi trường đô thị.
-
Tăng cường giám sát tự động, kết nối dữ liệu quan trắc với Sở Tài nguyên và Môi trường để kiểm tra liên tục, phát hiện sớm sai phạm.
Quan trọng hơn hết, cư dân cần chủ động giám sát, cùng ban quản trị và cơ quan chức năng chung tay bảo vệ môi trường sống – giữ cho dòng nước của thành phố luôn trong lành và bền vững.
Source: https://moitruong.net.vn/goc-nhin-tuan-qua-nuoc-thai-chung-cu-thach-thuc-trong-long-thanh-pho-88853.html
