Vùng Đông Nam Bộ đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, đặc biệt là vấn đề ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, việc phát triển nền kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng mà đã trở thành con đường tất yếu để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn tới.
Áp lực môi trường trong vùng kinh tế trọng điểm
Là khu vực kinh tế phát triển năng động hàng đầu cả nước, Đông Nam Bộ đóng góp tỷ trọng lớn trong tăng trưởng GDP, kim ngạch xuất khẩu, nguồn thu ngân sách và giải quyết việc làm. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp, đô thị hóa và giao thông đã tạo sức ép lớn lên môi trường tự nhiên.
Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế Tuần hoàn – Đại học Quốc gia TP.HCM, Đông Nam Bộ hiện là một trong những vùng phát thải khí nhà kính cao nhất cả nước, chủ yếu đến từ các khu công nghiệp, khu chế xuất và hệ thống giao thông đô thị. Hơn 50% khu công nghiệp trong vùng dù đã có hệ thống xử lý nước thải tập trung nhưng hoạt động chưa đạt hiệu quả, khiến ô nhiễm nước mặt gia tăng. Bên cạnh đó, chất lượng không khí suy giảm rõ rệt do khí thải công nghiệp và phương tiện giao thông, trong khi lượng chất thải rắn sinh hoạt tăng nhanh theo tốc độ đô thị hóa, vượt quá khả năng thu gom và xử lý của các đô thị lớn.
Tiềm năng phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn
Các chuyên gia nhận định, Đông Nam Bộ có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế tuần hoàn nhờ vào hệ thống khu công nghiệp tập trung, hạ tầng logistics – cảng biển hiện đại, mạng lưới thu gom và xử lý rác thải tập trung, cùng nhiều mô hình nông nghiệp công nghệ cao.
Thực tế, TP. Hồ Chí Minh – trung tâm kinh tế của vùng – đã triển khai nhiều mô hình tiêu biểu trong lĩnh vực tái chế và xử lý chất thải theo hướng tuần hoàn.
-
Tại bãi rác Gò Cát (phường Bình Hưng Hòa): áp dụng công nghệ tái sử dụng chất thải, sản xuất điện từ khí sinh học (biogas) và kết nối trực tiếp vào lưới điện quốc gia.
-
Tại Chợ đầu mối nông sản Thủ Đức: triển khai công nghệ xử lý rác hữu cơ để sản xuất năng lượng, hướng tới mục tiêu không phát thải khí CO₂.
-
Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị TP.HCM áp dụng công nghệ đốt trong xử lý chất thải nguy hại nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường.
Trong lĩnh vực công nghiệp, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng mô hình sản xuất sạch hơn, tiết kiệm năng lượng, sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, góp phần giảm phát thải và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên.
Những rào cản và yêu cầu đổi mới
Tuy nhiên, tiến trình phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn trong vùng vẫn còn nhiều hạn chế. Phần lớn ngành công nghiệp và nông nghiệp vẫn phát triển theo chiều rộng, chưa đi sâu vào công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Tỷ lệ doanh nghiệp đầu tư vào ứng dụng khoa học – công nghệ hiện đại còn thấp, chưa đáp ứng kỳ vọng.
Tiến sĩ Dư Phước Tân (Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM) cho rằng:
“Để nâng cao năng lực cạnh tranh cho vùng, cần tiếp cận phát triển theo chuỗi giá trị, kết hợp giữa chuỗi nội bộ doanh nghiệp với chuỗi giá trị toàn cầu; đồng thời xây dựng hệ sinh thái kinh tế xanh tổng thể, có lộ trình phù hợp. Việc ban hành hành lang pháp lý đồng bộ cho phát triển kinh tế xanh và kinh tế phát thải thấp là nhiệm vụ cấp thiết hiện nay.”
Định hướng phát triển bền vững gắn với cam kết Net Zero
Trước yêu cầu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, vùng Đông Nam Bộ buộc phải có các giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh ở mọi cấp độ.
Ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, nhấn mạnh:
“Sau khi hợp nhất các nguồn lực, thành phố định hướng chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang kinh tế xanh – kinh tế tuần hoàn – kinh tế số. Phát triển kinh tế – xã hội phải gắn liền với bảo vệ môi trường, góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam.”
Theo đó, thành phố sẽ chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo hướng ưu tiên các ngành công nghiệp xanh, công nghệ cao, giá trị gia tăng lớn. Các khu công nghiệp hiện hữu được chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái, giảm tiêu thụ năng lượng và tài nguyên. Chính quyền địa phương cũng ưu tiên thu hút đầu tư vào năng lượng tái tạo, công nghệ cao và các lĩnh vực công nghiệp sạch.
Trong nông nghiệp, trọng tâm là phát triển nông nghiệp sạch, hữu cơ, sinh thái và công nghệ cao, gắn với du lịch sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đồng thời, tăng cường bảo tồn đa dạng sinh học, xây dựng các hệ sinh thái tự nhiên bền vững, triển khai giải pháp chống ngập, sạt lở, xâm nhập mặn.
Song song đó, địa phương sẽ thúc đẩy tiêu dùng xanh, nâng cao nhận thức cộng đồng, và phát triển mạnh các nguồn năng lượng sạch như điện gió ngoài khơi, điện mặt trời mái nhà tại khu công nghiệp và đô thị, cũng như nghiên cứu ứng dụng năng lượng hydrogen trong tương lai.
Tất cả hướng tới xây dựng đô thị xanh – thông minh – có khả năng thích ứng cao với biến đổi khí hậu, góp phần đưa Đông Nam Bộ trở thành vùng kinh tế năng động, phát triển bền vững và thân thiện với môi trường.
Source: https://nhandan.vn/huong-den-nen-kinh-te-xanh-kinh-te-tuan-hoan-post913121.html
