Sáng 28/10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực”.
Cần xây dựng bản đồ ô nhiễm số quốc gia cập nhật thời gian thực
Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) nhấn mạnh, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tư duy quản lý tài nguyên và phát triển bền vững. Đây là lần đầu tiên tự nhiên được đặt ngang hàng với con người, coi môi trường là nền tảng cho tăng trưởng, thay vì là “đánh đổi” cho phát triển kinh tế.
Tuy vậy, qua gần 5 năm triển khai, nhiều vấn đề vẫn tồn tại. Tỷ lệ thu gom rác thải đạt 97% nhưng chỉ khoảng 18% lượng nước thải được xử lý; gần 60% rác thải vẫn được chôn lấp ở nông thôn và đô thị nhỏ. Ô nhiễm không khí và nguồn nước tiếp tục gia tăng ở nhiều khu vực.
Đại biểu dẫn chứng, tại Hà Nội có thời điểm nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng khuyến cáo của WHO từ 5 đến 7 lần; một số lưu vực sông như Nhuệ – Đáy, Bắc Hưng Hải, sông Cầu ghi nhận mức ô nhiễm vượt chuẩn từ 3 đến 5 lần. Trong khi đó, ngân sách dành cho xử lý môi trường chỉ chiếm khoảng 1,2% tổng chi ngân sách nhà nước, thấp hơn mặt bằng khu vực.
Bên cạnh đó, các cơ chế như thị trường carbon và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) chưa vận hành thực chất; chưa có quy định rõ ràng về mua sắm xanh, tái chế nhựa và tái sử dụng nước thải; phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 15% hộ dân.
Đề xuất đưa chỉ tiêu GDP xanh và chỉ số sức khỏe môi trường vào hệ thống chỉ tiêu quốc gia
Đại biểu Thạch Phước Bình kiến nghị thay đổi tư duy phát triển, coi môi trường là chỉ số đánh giá năng lực điều hành quốc gia. Ông đề nghị Quốc hội đưa các chỉ tiêu GDP xanh, tăng trưởng carbon thấp và chỉ số sức khỏe môi trường (EPI) vào hệ thống chỉ tiêu phát triển quốc gia.
Đồng thời, đề xuất sớm sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, bổ sung Luật Kinh tế tuần hoàn và quy định rõ trách nhiệm đối với vòng đời sản phẩm nhằm ngăn ngừa việc chuyển chi phí ô nhiễm cho xã hội. Đại biểu cũng kiến nghị dành tối thiểu 1,5% tổng chi ngân sách nhà nước cho bảo vệ môi trường, trong đó ít nhất 30% phân bổ cho cấp xã.
Bên cạnh đó, cần ban hành chính sách tài chính xanh quốc gia, phát hành trái phiếu khí hậu, thành lập Quỹ Xanh địa phương và ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch.
Chuyển đổi mô hình quản trị môi trường sang giám sát thông minh
Đại biểu đề nghị đổi mới quản trị theo hướng chuyển từ kiểm soát sang giám sát thông minh, phân cấp mạnh cho địa phương theo nguyên tắc “địa phương quyết – địa phương làm – địa phương chịu trách nhiệm”. Bộ Tài nguyên và Môi trường tập trung vào vai trò định hướng và giám sát.
Đồng thời, cần xây dựng hệ thống dữ liệu môi trường quốc gia kết nối thời gian thực, công khai các chỉ số môi trường để người dân, báo chí và tổ chức xã hội cùng giám sát. Song song đó, triển khai bắt buộc cơ chế EPR với bao bì, thiết bị điện tử, xe điện và chủ động tham gia thị trường carbon xuyên biên giới nhằm thu hút nguồn lực tài chính xanh.
Đặt mục tiêu định lượng đến năm 2026 và 2030
Đại biểu kiến nghị đặt ra các mục tiêu cụ thể:
-
Đến năm 2026, xử lý 30% nước thải đô thị, giảm tỷ lệ chôn lấp rác xuống dưới 45%; 100% địa phương có kế hoạch ứng phó biến đổi khí hậu.
-
Đến năm 2030, hoàn thiện thị trường carbon trong nước, giảm tối thiểu 15% phát thải khí nhà kính; 100% khu công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn.
Đặc biệt, cần xây dựng bản đồ ô nhiễm số quốc gia cập nhật thời gian thực để người dân có thể tiếp cận thông tin trực tiếp và minh bạch.
Xác định hạ tầng bảo vệ môi trường là hạ tầng thiết yếu
Ở góc độ hạ tầng môi trường, đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn An Giang) cho biết hiện nay hạ tầng xử lý nước thải và chất thải rắn còn thiếu đồng bộ, chưa được đầu tư đúng mức; nhiều công trình sau đầu tư thiếu kinh phí vận hành, công nghệ đã lạc hậu.
Đại biểu nhấn mạnh cần xác định hạ tầng bảo vệ môi trường là hạ tầng thiết yếu, ngang tầm với hạ tầng kinh tế – xã hội khác. Các dự án thu gom, xử lý chất thải, phục hồi môi trường phải được ưu tiên trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và gắn với chỉ tiêu phát triển của từng ngành, từng địa phương.
Tăng cường xã hội hóa và cơ chế vận hành công trình môi trường
Cần rà soát các dự án chậm tiến độ, thiếu vốn để giải quyết dứt điểm vướng mắc về vốn, quỹ đất và nhà đầu tư; đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia quản lý và vận hành hệ thống xử lý rác thải.
Đại biểu cũng đề nghị đưa tiêu chí đầu tư hạ tầng môi trường vào đánh giá năng lực quản lý điều hành của người đứng đầu nhằm tạo động lực bố trí nguồn lực và đảm bảo hiệu quả đầu tư lâu dài.
Source:
- https://baohungyen.vn/de-nghi-dua-gdp-xanh-tang-truong-carbon-thap-vao-he-thong-chi-tieu-phat-trien-quoc-gia-3187147.html
- https://nhandan.vn/de-nghi-dua-gdp-xanh-tang-truong-carbon-thap-vao-he-thong-chi-tieu-phat-trien-quoc-gia-post918627.html
