Trong bối cảnh các tiêu chuẩn môi trường ngày càng trở thành điều kiện bắt buộc để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, sạch và bền vững đã trở thành yêu cầu cấp thiết đối với doanh nghiệp.
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mở ra nhiều cơ hội phát triển cho các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Xu hướng chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, tạo nên những thay đổi sâu rộng trong phương thức vận hành, quản trị và phát triển ở nhiều lĩnh vực.
Không nằm ngoài xu thế này, các khu công nghiệp tại Việt Nam đang đứng trước yêu cầu chuyển đổi toàn diện nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, duy trì khách hàng, nhà đầu tư hiện hữu, đồng thời thu hút thêm các dự án mới – đặc biệt là những dự án công nghệ cao, quy mô lớn gắn liền với dòng vốn xanh.
“Khu công nghiệp xanh” là mô hình được Nhà nước chủ trương phát triển trong giai đoạn 2025 – 2030, hướng đến mục tiêu bảo vệ môi trường và đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, các khu công nghiệp cần áp dụng các giải pháp tăng trưởng xanh, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất sạch, thân thiện môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên – đồng thời kiên quyết không đánh đổi môi trường lấy lợi ích kinh tế trước mắt.
Trong thực tế, nhiều khu công nghiệp truyền thống tại Việt Nam đã có bước chuyển mình sang mô hình khu công nghiệp sinh thái. Tuy nhiên, hầu hết vẫn loay hoay trong việc cân bằng giữa ba yếu tố: kinh tế, môi trường và xã hội do còn nhiều vướng mắc.
Để làm rõ hơn những thách thức cũng như các giải pháp cho quá trình chuyển đổi này, Reatimes đã có cuộc trao đổi với ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương – Chuyên gia cấp cao tại CTCP Net Zero Việt Nam.
“Nếu không nhanh chóng chuyển đổi, các khu công nghiệp sẽ bỏ lỡ làn sóng đầu tư mới”
PV: Ông có thể chia sẻ vai trò của việc phát triển khu công nghiệp theo mô hình xanh?
ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương: Việc phát triển khu công nghiệp xanh mang ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện.
-
Về môi trường: Mô hình này giúp giảm thiểu chất thải công nghiệp, ô nhiễm không khí, đất, nước; giảm phát thải khí nhà kính; hạn chế hóa chất độc hại; đồng thời nâng cao chất lượng sống của cộng đồng. Khu công nghiệp xanh còn tiết kiệm năng lượng, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và ứng dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, xử lý chất thải.
-
Về doanh nghiệp: Đây là lời giải cho bài toán ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị). Việc tuân thủ các tiêu chuẩn ESG giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín, hình ảnh thương hiệu, khẳng định cam kết trách nhiệm xã hội và hướng tới phát triển bền vững.
-
Về kinh tế quốc gia: Các khu công nghiệp xanh là “chìa khóa” để Việt Nam thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao trong bối cảnh các tiêu chuẩn quốc tế về bảo vệ môi trường ngày càng khắt khe. Các nhà đầu tư nước ngoài ưu tiên lựa chọn những khu công nghiệp sinh thái – nơi ứng dụng công nghệ cao, số hóa vận hành hiệu quả. Nếu không nhanh chóng chuyển đổi, các khu công nghiệp sẽ bỏ lỡ cơ hội đón nhận những làn sóng đầu tư mới.
Thực trạng và thách thức trong quá trình chuyển đổi xanh
PV: Với kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực quy hoạch và tư vấn, ông đánh giá thế nào về thực trạng phát triển khu công nghiệp xanh tại Việt Nam?
ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương: Mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam bắt đầu hình thành từ năm 2014 với sự hỗ trợ quốc tế. Điểm tích cực là nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp về phát triển bền vững, giảm phát thải đã nâng cao rõ rệt.
Một số khu công nghiệp đã chủ động chuyển đổi, đầu tư hệ thống xử lý nước thải tuần hoàn, mở rộng diện tích cây xanh để hấp thụ carbon, sử dụng năng lượng tái tạo và áp dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý. Tuy nhiên, nhìn chung quá trình này vẫn đối mặt với nhiều thách thức.
Báo cáo phát thải khí nhà kính – điều kiện tiên quyết
PV: Những rào cản lớn nhất mà các khu công nghiệp gặp phải trong quá trình chuyển đổi là gì?
ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương:
-
Về tài chính: Chủ đầu tư phải đi trước trong việc xây dựng hạ tầng xanh, đầu tư hệ thống xử lý chất thải, cải tạo mặt bằng với nguồn vốn rất lớn (chủ yếu từ vốn tự có hoặc vay ngân hàng). Khi lượng doanh nghiệp thuê đất không đạt kỳ vọng, rủi ro thua lỗ kéo dài trong khi lãi suất vay tăng cao khiến nhiều nhà đầu tư rơi vào thế khó.
-
Về tổ chức sản xuất: Các nhà máy xuất khẩu sang EU – vốn yêu cầu tiêu chuẩn xanh nghiêm ngặt – hiện phân tán tại nhiều địa phương. Việc di dời, tái đầu tư vào khu công nghiệp xanh tốn kém và thiếu động lực tài chính.
-
Về chính sách: Việt Nam còn thiếu các công cụ điều tiết mạnh như ưu đãi thuế, tín dụng xanh hay quy hoạch dựa trên dữ liệu lớn để kết nối nhu cầu và nguồn cung.
Quan trọng hơn, để đạt tiêu chuẩn quốc tế, các khu công nghiệp bắt buộc phải lập Báo cáo phát thải khí nhà kính theo ISO 14064 và công khai với cơ quan chức năng. Đây là cơ sở để tính toán Dấu chân Carbon (CFP) của sản phẩm, đồng thời là điều kiện tiên quyết để thu hút doanh nghiệp xuất khẩu, nhất là vào thị trường EU.
Nếu không có báo cáo này, việc thu hút đầu tư, duy trì tiêu chuẩn bền vững và đáp ứng hàng rào kỹ thuật quốc tế gần như bất khả thi.
Nếu chậm chuyển đổi – hệ lụy sẽ rất lớn
PV: Điều gì sẽ xảy ra nếu các khu công nghiệp tiếp tục duy trì mô hình truyền thống?
ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương: Mô hình cũ gây ô nhiễm không khí, nước, đất; tiêu thụ tài nguyên kém hiệu quả; phát thải lượng lớn khí nhà kính và làm suy giảm chất lượng sống của cộng đồng. Ngược lại, khu công nghiệp bền vững không chỉ giảm phát thải, tối ưu tài nguyên mà còn thúc đẩy sử dụng năng lượng tái tạo, hạ thấp chi phí vận hành và nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp.
Việc chậm chuyển đổi chỉ là “trì hoãn xu thế xanh hóa”. Trong ngắn hạn, một số doanh nghiệp có thể vẫn hoạt động bình thường, nhưng với cam kết Net Zero 2050, Việt Nam cần chủ động xây dựng lộ trình chuyển đổi thay vì chờ áp lực từ bên ngoài.
Những doanh nghiệp chậm trễ sẽ đối mặt với rủi ro bị đánh giá thấp theo chuẩn ESG, khó tiếp cận tín dụng xanh, giảm sức cạnh tranh và bị hạn chế trong chuỗi cung ứng quốc tế.
Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi
PV: Vậy đâu là giải pháp cần thiết để thúc đẩy quá trình xanh hóa khu công nghiệp?
ThS. KTS Nguyễn Hoàng Phương:
-
Ngắn hạn: Các khu công nghiệp có thể tập trung xử lý nước thải, phân loại rác thải rắn, tối ưu tiêu thụ năng lượng, tăng diện tích cây xanh và giám sát khí thải qua IoT.
-
Về chính sách tài chính: Cần chi tiết hóa tiêu chí ESG trong tín dụng xanh để doanh nghiệp dễ tiếp cận vốn ưu đãi. Nhà nước cần có các chính sách khuyến khích, đồng thời hỗ trợ kết nối cung – cầu giữa các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu với khu công nghiệp xanh.
-
Về năng lực chuyên môn: Thị trường đang thiếu đơn vị tư vấn đủ năng lực lập Báo cáo phát thải khí nhà kính theo ISO 14064. Điều này đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng IoT, công nghệ số và nhân lực chất lượng cao.
Dù còn nhiều thách thức, tiềm năng phát triển khu công nghiệp xanh ở Việt Nam vẫn rất lớn. Để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hệ thống xử lý chất thải, năng lượng tái tạo; đồng thời quy hoạch và thiết kế theo hướng đồng bộ, hiện đại nhằm giảm phát thải, tăng hiệu quả vận hành và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.
Source: https://reatimes.vn/chuyen-doi-khu-cong-nghiep-xanh-dau-chan-carbon-va-nhung-rao-can-doanh-nghiep-can-vuot-qua-de-den-net-zero-202250228173332285.htm
